Οι επαναστάσεις των Κοσοβάρων, των Βορειοηπειρωτών και του Εσάτ Πασά μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους

Σέρβοι στρατιώτες το 1915

Οι Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου το Σεπτέμβριο του 1913 επαναστάτησαν εναντίων των Σλάβων, με απώτερο σκοπό την ένωσή τους με το νεοσύστατο Αλβανικό κρατίδιο. 

Ωστόσο τα Σερβικά στρατεύματα κατέστειλαν τη συγκεκριμένη ενέργεια των Κοσοβάρων προσπαθώντας να εκδιώξουν το αλβανικό στοιχείο απ’ τα εδάφη τους και να το περιορίσουν εντός των εδαφικών ορίων του Δυρραχίου. Μολαταύτα το εγχείρημα των Σέρβων ανετράπη απ’ την Αυστροουγγρική ηγεσία, η οποία στις 17 Οκτωβρίου του 1913 έδωσε εντολή στο Βελιγράδι εντός του χρονικού ορίου των δέκα ημερών, να αποχωρίσουν τα στρατεύματά τους από τα αλβανικά εδάφη.

Την ίδια χρονική περίοδο στη μέση και βόρεια Αλβανία εδρεύουν τρεις διαφορετικές κυβερνήσεις. Η μία στον Αυλώνα, η δεύτερη στο Δυρράχιο και η Τρίτη στη Σκόδρα. Στις 4 Μαρτίου του 1914, καταφθάνει στην Αλβανία ο Γερμανός πρίγκιπας Βιλχέμ Βιδ, ο οποίος με τις ευλογίες της Αυστρο-Ουγγαρίας στέφεται ο πρώτος ηγεμόνας της Αλβανίας. Πλην των προβλημάτων των οποίων υπήρχαν στη βόρεια Αλβανία εκείνη την περίοδο, ο νέος πρίγκιπας έπρεπε να αντιμετωπίσει στο νότο την επανάσταση των (Βόρειο) Ηπειρωτών. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, είχαν υποσχεθεί να παραχωρήσουν τα νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα, με την προϋπόθεση οι Έλληνες να αποδεχθούν χωρίς καμία αντίσταση τα συμφωνηθέντα κατά τη Διάσκεψη του Λονδίνου («Πρωτόκολλο Φλωρεντίας»).

Η τότε Ελληνική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Ελευθέριου Βενιζέλου τήρησε στο έπακρο και χωρίς καμία αυστηρότητα προς όφελος των βόρειων εδαφών της, τα οποία υπάχθηκαν στη νότια Αλβανία. Με τις παραπάνω αποφάσεις, ο ελληνικός πληθυσμός της Βόρειας Ηπείρου ήλθε στην ίδια δύσκολη θέση με εκείνη των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου, οι οποίοι ή θα αποδέχονταν την προσάρτησή τους στην Αλβανία ή θα διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους. Έτσι στις 17 Φεβρουάριο του 1914 οι Έλληνες στο πλέον νότιο αλβανικό κράτος, ξεσηκώθηκαν σε επανάσταση μη ανεχόμενοι την αδικία  η οποία  γινόταν εις βάρος τους. 

Η επίσημη Ελληνική στάση ήταν εντόνως αρνητική, πράγμα που το μαρτυρεί η εντολή του Διοικητή της VIII Μεραρχίας Ιωαννίνων Στρατηγού Παπούλα, να συλληφθούν προληπτικά οι Μητροπολίτες Δρυϊνουπόλεως και Κονίτσης (Βασίλειος και Σπυρίδωνας), οι οποίοι είχαν το κύρος να ξεσηκώσουν τους Ηπειρώτες της διχοτομημένης Ηπείρου σε εξέγερση. Ωστόσο η επανάσταση μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες  και άρτια οργάνωση από πλευράς της τοπικής ηγεσίας, εστέφθη με επιτυχία. Πράγμα που σήμανε την ίδρυση της «Αυτονόμου Ηπείρου». Έδρα του συγκεκριμένης αυτόνομης πολιτείας, ήταν το Αργυρόκαστρο και πρόεδρός της ο Γεώργιος Χρ. Ζωγράφος, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδος.

Η στήριξη του μετέπειτα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνα (1950-1956), είχε ενθουσιάσει τόσο πολύ το Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό, σε σημείο να δώσουν στην κυριολεξία τη ζωή τους προς όφελος της Πατρίδας. Η Επανάσταση του 1914, αποτελεί την πιο συγκινητική σελίδα στους απελευθερωτικούς αγώνες της Ελληνικής φυλής. 

Η ισχυροποίηση μιας αυτονόμου Ελληνικής Πολιτείας εντός της Αλβανίας, αποτελούσε απειλή για τις Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες επιθυμούσαν μια ανομοιογενή Αλβανία και αδύναμη σε εθνικό και ηγετικό υπόβαθρο. Στις 17 Μαΐου του 1914, η κυβέρνηση της «Αυτονόμου Ηπείρου» αναγκάσθηκε να δεχθεί τους όρους οι οποίοι θα ήταν απόρροια του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας. 

Σύμφωνα με το προαναφερθέν πρωτόκολλο, η περιοχή της Β. Ηπείρου θα απολάμβανε πλήρη εθνικά, θρησκευτικά, ηγετικά, οικονομικά και κάθε άλλου είδους δικαιώματα.

Εκτός όλων αυτών, στις 23 Μαΐου του 1914 εξερράγη επανάσταση στα Τίρανα και το Σιγιάκ κατά του πρίγκιπα Βιδ. Στόχος της ήταν η δημιουργία τουρκικού προτεκτοράτου στην Αλβανία. Η αποχώρηση της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου στις 23 Αυγούστου του 1914, είχε ως συνέπεια την έκρηξη του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτές οι συγκυριακές καταστάσεις οδήγησαν την αποχώρηση του Βιδ απ’ τον πριγκιπικό θρόνο, μετά την πάροδο επτά μηνών. 

Εσάτ Πασά Τοπτάνι

Ο τότε ηγέτης της επανάστασης των Τιράνων και του Σιγιάκ Εσάτ Πασά Τοπτάνι, οικειοποιήθηκε της αποχωρήσεως του Βιλχεμ Βιδ και εξήγγειλε σε μορφή προκήρυξης  τα κάτωθι: «……βασικός σκοπός της «ενώσεως» στην οποία προήλθε ο λαός όλων των διαμερισμάτων την Αλβανίας κατά του Βιδ, ήταν μέχρι τώρα η προσάρτηση της Αλβανίας εντός του Οθωμανικού Κράτους και αυτό ήταν αδύνατο για την άνοδο στο θρόνο ενός απογόνου του Αλί Οσμάν. Η σχηματισθείσα κυβέρνηση στο Δυρράχιο, όχι μόνο δεν απόδωσε την αρμόζουσα σημασία, αλλά αποδείχθηκε ότι τόλμησε αν ενεργήσει αντιθέτως. Ως εκ τούτου  ο λαός αισθάνεται την ανάγκη να δημιουργήσει νέα επανάσταση και να ανανεώσει την «Ένωση»……»

Οι επαναστάσεις του Κοσσυφοπεδίου και της Βόρειας Ηπείρου, η απόπειρα εισβολής των Σέρβων, η ύπαρξη τριών διαφορετικών κυβερνήσεων σε ένα μικρό και ασταθές κρατίδιο, η βίαια εκθρόνιση του πρίγκιπα Βιδ, η επανάσταση για τη δημιουργία τουρκικού προτεκτοράτου και η πλήρη αναρχική κατάσταση, ήταν όλα εκείνα τα οποία επικράτησαν κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών του «νεογέννητου» αλβανικού κρατιδίου.

Πηγές – παραπομπές : 

«ΟΙ ΥΙΟΙ ΤΩΝ ΜΙΣΘΟΦΟΡΩΝ» (1877 – 1946) «Ο Σλαβοκομμουνισμός στην Αλβανία (Βόρειος Ήπειρος – Κόσσοβο), Νίκου Γρ. Αργυροκαστρίτης, Αθήνα 1956.