Ο Ελληνορθόδοξος πολιτισμός μας πυξίδα και έμπνευση για όλους μας

του καθηγητή Δημήτρη Παππά 

Αρκετοί συμπατριώτες μας, νέοι  και ηλικιωμένοι, δηλώνουν κάποια άγνοια σχετικά με τον Ελληνορθόδοξο πολιτισμό μας και θέλουν να ξέρουν κάτι περισσότερο και να έχουν μια  πιο σωστή αντίληψη γι’ αυτόν.

Θεωρούμε εύλογο να τοποθετηθούμε στο θέμα, εν συντομία, και με μετριοφροσύνη, να διαλευκάνουμε ορισμένες πτυχές του ζητήματος.  

       

Πρώτα απ’ όλα, να κατανοηθεί ότι ο όρος «πολιτισμός», με ευρύτατο περιεχόμενο, προϋποθέτει τα υλικά και πνευματικά δημιουργήματα ή την πνευματική, ηθική και καλαισθητική ζωή του ανθρώπου, έχοντας υπόψη ότι ο πολιτισμός αρχίζει στην οικογένεια.         

Ασφαλώς κάθε λαός έχει τον πολιτισμό του και πρέπει να τον σεβόμαστε, ανεξάρτητα από τον βαθμό ανάπτυξής του. Ο Ελληνικός πολιτισμός, όμως, είναι ο πιο πλούσιος. Κι αυτό έχει αντίκρισμα, δεν το αρνείται κανείς.         

Είναι  γνωστό πως στην Αρχαία Ελλάδα γεννήθηκαν άνδρες προικισμένοι με ιδιαίτερα χαρίσματα, όπως: ο Όμηρος (περίφημος επικός ποιητής), ο Πίνδαρος (μεγάλος λυρικός ποιητής), ο Αισχύλος, Σοφοκλής κι Ευριπίδης (ποιητές τραγωδιών), ο Θουκυδίδης (ιστοριογράφος), ο Σωκράτης (ο σοφός των σοφών), ο Δημόκριτος που επινόησε την ατομική ενέργεια, ο Ιπποκράτης (πατέρας της Ιατρικής), ο Θεμιστοκλής και Αριστείδης ο δίκαιος (πολιτικοί και στρατηγοί), ο Περικλής (πολιτικός, στρατηγός, κυβερνήτης…), ο Πλάτων κι ο Αριστοτέλης (φιλόσοφοι…), ο Δημοσθένης(περίφημος ρήτορας), ο Αριστοφάνης (κωμικός), ο Αρχιμήδης (μαθηματικός), ο Ευκλείδης(γεωμέτρης) και πολλοί άλλοι (δεν μπορούμε να τους αναφέρουμε όλους), που άφησαν μεγάλη κληρονομιά στα Γράμματα, στις Τέχνες, στην Πολιτική, στην Παιδεία, στον Αθλητισμό.          

Η πνευματική αυτή κληρονομιά εμπνέει και εξευγενίζει τις καρδιές Ελλήνων και ξένων. Και πάνω σ’ αυτή την κληρονομιά η ανθρωπότητα έχτισε και καλλιεργεί τον δικό της σύγχρονο πολιτισμό, απ’ τον οποίο επωφελούμαστε κι εμείς.         

Έτσι το φεγγοβόλημα της Ελλάδας συνέχισε στο διάβα των αιώνων. Αυτό αναγνωρίζεται και από πολλές προσωπικότητες παγκοσμίου φήμης. Αρκεί ν’ αναφέρουμε ότι ο Γκαίτε (Γερμανός συγγραφέας) είπε: «Ό,τι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο, είναι η Ελλάδα για την ανθρωπότητα». Ενώ ο Σέλεϊ(Άγγλος ποιητής) γράφει: «Οι νόμοι, η φιλοσοφία, η τέχνη, η θρησκεία μας έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα».

         

Όμως με το πέρασμα των αιώνων  ο αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός  άρχισε να σβήνει από τις  επιδρομές των βαρβάρων κτλ.         

Και ήταν  ο Χριστιανισμός εκείνος, η  χριστιανική πίστη, που τον ενίσχυσε και του έδωσε ζωή. Κι έτσι ταυτίστηκαν στις καρδιές: Αθήνα και Ιερουσαλήμ, Ακρόπολη και Γολγοθάς, Πλατωνική διδασκαλία κι Ευαγγέλιο.         

Τον 4^ο μ.Χ. αιώνα οι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας αξιοποίησαν την  εθνική μας κληρονομιά, βασικό στοιχείο της  οποίας είναι η γλώσσα, και χρησιμοποίησαν τον κλασικό λόγο στην ορθόδοξη διδασκαλία τους. Και σήμερα αυτοί εκτιμούνται ως Άγιοι της Εκκλησίας, ως θεμελιωτές του Πολιτισμού μας και ως προστάτες της Παιδείας μας.         

 Συνεπώς,  η Ορθοδοξία δεν είναι μόνο  θρησκεία αλλά και πολιτισμός,  γι’ αυτό και λέμε Ελληνορθόδοξος  πολιτισμός.         

 Και είναι  γνωστό πως ο Ελληνισμός και  η Ορθοδοξία συμπορεύτηκαν πάντοτε  και ο πολιτισμός μας άντεξε  σθεναρά στις φουρτούνες των καιρών.          

 Ίσως στη  μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας  παρήκμασε, αλλά η εθνική συνείδηση  των Ελλήνων δεν έσβησε. Σ’  αυτό συνέβαλε και η ορθόδοξη  πίστη.         

 Η Εκκλησία κατηύθυνε τις τύχες του Έθνους σε εύδιο λιμάνι. Και όταν άρχισε  η Επανάσταση του 1821,οι ιερείς, όπως ο Αθανάσιος Διάκος, ο Παπαφλέσσας κ.ά. πρωτοστάτησαν.          

Και αργότερα, στη Νέα Ελλάδα, η Εκκλησία  ενέπνευσε τους Έλληνες στους  αγώνες και στις θυσίες. Χειροπιαστό  παράδειγμα ο γιγάντιος ηρωισμός  των Ελλήνων φαντάρων στο Έπος του 1940-41, ηρωισμός, που εξέπληξε τους πάντες. 

Τότε ο Τσώρτσιλ είπε χαρακτηριστικά: «Παλαιότερα λέγαμε οι Έλληνες μάχονται σαν ήρωες. Στο μέλλον θα λέμε οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες».         

Είναι  γεγονός  ότι στο χώρο μας, στα 45 χρόνια της κομμουνιστικής δικτατορίας, πολλά στοιχεία του πολιτισμού μας, παραδόσεις, ήθη και έθιμά μας ξεθώριασαν ή και καταργήθηκαν. Όμως το ορθόδοξο ήθος και τα εθνικά μας φρονήματα έμειναν ζωντανά στις καρδιές μας.         

Μετά την  μεταπολίτευση ο πολιτισμός μας,  ξεπερνώντας μια μακρά βαριά δοκιμασία, άρχισε δειλά δειλά αλλά σταθερά, να βρίσκει το ρυθμό του.         

Φρονούμε ότι και σήμερα γίνονται αξιέπαινες προσπάθειες από τους διάφορους  φορείς, από την Εκκλησία, ακόμη  και από ξεχωριστά άτομα, κάπως  πιο φωτισμένα, για τη διάσωση και την ενίσχυση της εθνικής μας κληρονομιάς. Η  τιμή είναι μεγαλύτερη στους συνταξιούχους δασκάλους των δύο νομών μας, καθώς και σ’ άλλους απλούς ανθρώπους προκεχωρημένης ηλικίας που κάνουν πολλά, για να κρατήσουν την κοινωνία μας όσο πιο κοντά στην ελληνοπρέπεια και στον ανεκτίμητο Ελληνορθόδοξο πολιτισμό μας. 

Ένας τέτοιος παρήλικας είναι  λ. χ. ο Θεοφάνης Τσιόκας από το Κλεισάρι. Η κάθε δραστηριότητα όμως είναι περιορισμένης έκτασης και χρήζει περισσότερης  προσοχής.          

Το ανησυχητικό είναι ότι σε πολλά χωριά μας υπάρχουν αρκετές ελλείψεις που σχετίζονται με την πνευματική ζωή των ανθρώπων. Πάντως, σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι από το κακό πάμε στο χειρότερο και στη διάσπαση, αφού εκείνοι που επωμίστηκαν ευθύνες αδυνατούν να βρουν κοινή γλώσσα, οι παραδόσεις μας νοσούν, οι άνθρωποι βυθίζονται στη συμφεροντολογία και αλληλοσπαράζονται από τις γκρίνιες κ.ά.         

Πρέπει, λοιπόν, κάθε τόσο, να γυρίζομε το βλέμμα μας προς τα πίσω, στις αξιοπρεπείς ρίζες μας, γιατί «όποιος δεν  γνωρίζει τις ρίζες του, ζει στο σκοτάδι και σκοντάφτει από τη μια μέρα στην  άλλη».

Επομένως, η σωστή κατανόηση του ένδοξου παρελθόντος είναι εμπνευστής του παρόντος και οραματιστής του μέλλοντος.