Το Χλωμό Πωγωνίου

της δικηγόρου Αθηνάς Πάλλη (απόσπασμα)

Χλωμό, ένα γραφικό χωριό του Πωγωνίου, ένα χωριό απαράμιλλης φυσικής  ομορφιάς,  χτισμένο στους πρόποδες του βουνού «Μπουρέτο», κάτω από το καταπράσινο δάσος του Αγίου Χριστοφόρου και απέναντι από την Νεμέρτσκα ή Μερόπη.  Καθώς το παρατηρεί κανείς, θαρρεί πως είναι ένα πραγματικό στολίδι, ένα ανθοστολισμένο μπαλκόνι, απ’ όπου αγναντεύεις τα αντικριστά χωριά του Πωγωνίου, Πολύτσιανη, Σχωριάδες, Σωπική και Δρυμάδες. Στον μικρό αυτό παράδεισο συναντάς ομορφιές που σπανίζουν και θα ζήλευε κάθε τόπος, κάθε πατρίδα και κάθε επισκέπτης!

Όπως διαβάζουμε στον «Κώδικα Εκκλησίας Αγίας Παρασκευής Χλωμού» του Οικονόμου Σπυρίδωνος Δημητριάδη, που γράφτηκε το 1922, ο συνοικισμός του Χλωμού δεν υπερέβαινε τις πέντε εκατονταετηρίδες, σήμερα μετρά έξι εκατονταετηρίδες ζωή, ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα αριθμούσε 150 οικογένειες περίπου. 

Στο Χλωμό το ελληνικό στοιχείο είναι κυρίαρχο και το πρώτο πράγμα που αντικρίζει κανείς είναι το προπύργιο του θρησκευτικού φρονήματος, ένας ναός υψίστης αρχιτεκτονικής, μία μεγαλοπρεπή και εκθαμβωτική εκκλησία, η θαυματουργή Αγία Παρασκευή, ένα αριστούργημα που χρονολογείται από το 1858. Σαν ζωγραφιά την βλέπεις να στέκει υπερήφανη, αγέρωχη και αήττητη στο πέρασμα των χρόνων, των ομολογουμένως δύσκολων χρόνων, ανάμεσα στα αιωνόβια ψηλά κυπαρίσσια, στα πλατάνια και τις φλαμουριές, με πρωτοστάτη το ψηλό της καμπαναριό, πραγματικά μοναδικό έργο τέχνης που όμοιό του δεν υπάρχει! 

Τα λόγια είναι λίγα και μικρά μπροστά στο θέαμα αυτού του μεγαλοπρεπούς και πολυδάπανου τότε έργου, μπροστά σ’ αυτή την μαγευτική και κυριολεκτικά θεϊκή εικόνα, δέος και κατάνυξη κατακλύζουν κάθε επισκέπτη και σαν πλησιάσεις τον προαύλιο χώρο αυτής αισθάνεσαι το ελαφρύ θρόισμα των φύλλων των δέντρων να σε διαπερνά και να σε ηρεμεί νοσταλγικά καταλαγιάζοντας κάθε σου άγχος, κάθε σου έννοια. Ανηφορίζοντας τα καλντερίμια των μαχαλάδων και παρατηρώντας τα πετρόκτιστα σπίτια η αρχοντιά θαρρείς πως είναι διάχυτη σε αυτό το χωριό! Αν και σήμερα πολλά απ’ αυτά είναι εγκαταλελειμμένα, επειδή οι ιδιοκτήτες τους έχουν αποβιώσει ή βρίσκονται μακριά από το χωριό, τα επιβλητικά σπίτια με τα ψηλοτάβανα δωμάτια και τα μεγάλα μπαλκόνια, τις ξυλόγλυπτες – σκαλιστές πόρτες και τις πλακοστρωμένες σκεπές τους, καταμαρτυρούν την παρελθούσα, πλην όμως ζωντανή, ανάμνηση της ευημερίας που υπήρχε στο χωριό.

Το Χλωμό φημίζεται για τη μετανάστευση των κατοίκων του στην τότε ακμάζουσα Κωνσταντινούπολη και κατά τα νεότερα χρόνια στην Αμερική. Απόρροια αυτού, ήταν να μεγαλουργήσουν εύποροι πατριώτες, που πρόκοψαν στην ξενιτιά, στις τέχνες, στο εμπόριο και στα γράμματα, οι οποίοι φρόντιζαν πάντοτε για την ανάπτυξη, την εξέλιξη, την πολιτική, οικονομική και κοινωνική σταθερότητα της ιδιαίτερης πατρίδας τους, ενδεικτικό είναι δε το γεγονός ότι το Χλωμό κατά τα χρόνια του Τουρκικού ζυγού στην Ήπειρο εξαγοράστηκε από τους ευπατρίδες που ευημερούσαν στο εξωτερικό για να μην υποκύψει στην τουρκική υποτέλεια.

Οι περισσότεροι από τους ξενιτεμένους συνέβαλαν καθοριστικά στην διαμόρφωση και στην αρχιτεκτονική εξέλιξη του χωριού μας, τα πλακοστρωμένα καλντερίμια, τα στολισμένα –σκαλιστά ταβάνια, τα αρχοντικά μπαλκόνια, τα παραδοσιακά πηγάδια και οι όμορφες εκκλησιές και παρεκκλήσια καταμαρτυρούν την λεπτότητα, το μεράκι και την νοσταλγία των ξενιτεμένων αλλά και των μονίμων κατοίκων για τον τόπο τους, η οποία έχει μείνει ανεξίτηλη και ανθεκτική στο πέρασμα των πέτρινων χρόνων του κομμουνιστικού καθεστώτος και συνεχίζεται παραδοσιακά στις νεότερες γενιές.

Καθήκον όλων μας είναι να διατηρήσομε, όσο μπορούμε καλύτερα, τον τεράστιο αρχαιολογικό πλούτο, την αρχιτεκτονική, την παράδοση, τα έργα των σοφών προγόνων μας.