17 Μαΐου 1914: Η υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας - Οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Αλβανία αναγνωρίζουν την Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου

Η Προσωρινή Κυβέρνηση της Αυτόνομης Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου, ενώ συνεδριάζει στο ξενοδοχείο "Ωραία Βενετία" της Κέρκυρας. Στη μέση ο Πρόεδρος Γεώργιος Χρηστάκη Ζωγράφος.

  Η ανακωχή στον Αυτονομιακό Αγώνα 

Μετά την ανακήρυξη της Αυτονομίας στις 17 Φεβρουαρίου 1914 στο Αργυρόκαστρο, η προέλαση των Αυτονομιακών Δυνάμεων σε όλους τους τομείς της Βορείου Ηπείρου, κατά τους επόμενους δύο μήνες, υποχρέωσε τη Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου να αντιληφθεί ότι μόνο η ενεργός επέμβαση θα προλάμβανε την κατάρρευση του νεοσύστατου αλβανικού κράτους και την καταστροφή της «νότιας Αλβανίας», όπως αποκαλούσαν τη Βόρειο Ήπειρο. 

 

Η βρετανική κυβέρνηση παράλληλα, που διατηρούσε την ισορροπία στις επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή, είχε πεισθεί από τις ψυχρές και αντικειμενικές εκθέσεις του πρεσβευτή της στην Αθήνα, ότι θα έπρεπε να γίνουν γρήγορα λογικές παραχωρήσεις στους Ηπειρώτες, ώστε να τερματισθεί η αντίσταση τους. 

 

Η ιταλική κυβέρνηση επίσης, παρά τις απειλές που άφηνε έντεχνα να φθάνουν προς την Αθήνα, δεν επιθυμούσε την επέμβαση διεθνούς στρατού στην περιοχή. Πολύ περισσότερο βέβαια δεν ήταν πρόθυμη να στείλει ιταλικά στρατεύματα σε συνεργασία με την Αυστρία, επειδή κυρίως θεωρούσε ότι οι αυστριακές δυνάμεις, όπως και στην περίπτωση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης, θα αποχωρούσαν πολύ δύσκολα.  Για το λόγο αυτό παρακίνησε την αλβανική κυβέρνηση να προβεί στις απαραίτητες παραχωρήσεις με σκοπό την επίτευξη της ειρήνης στην περιοχή. 

 

Κάτω από αυτές τις συνθήκες η αλβανική κυβέρνηση αποφάσισε να διαπραγματευθεί με την Προσωρινή Κυβέρνηση της Αυτόνομης Ηπειρωτικής Πολιτείας και ζήτησε από την Διεθνή Επιτροπή Ελέγχου να ενεργήσει ως μεσολαβητής για την εξομάλυνση της καταστάσεως. Η Διεθνής Επιτροπή συμφώνησε και έστειλε στις 22 Απριλίου στην Προσωρινή Κυβέρνηση το παρακάτω μήνυμα: 

 

«Τη αιτήσει της Αλβανικής Κυβερνήσεως η Επιτροπή του Διεθνούς Ελέγχου δέχεται να κοινοποίηση εις υμάς το κείμενον των παραχωρήσεων υπό τον ρητόν όρον αμέσου διακοπής πάσης εχθροπραξίας και προελάσεως, τουθ’ όπερ θα γίνη και δια τας Αλβανικάς δυνάμεις. 

Η Επιτροπή θα μεταβή άμα τη αποδοχή του όρου τούτου εις Αγίους Σαράντα, όπως προβή εις ανακοίνωσιν προς υμάς των παραχωρήσεων, εν περιπτώσει αποδοχής των οποίων θα εποπτεύση η ιδία την εκτέλεσιν, εγγυωμένη και την τήρησιν τούτου. Αναμένομεν απάντησιν, τηλεγραφήσατε επειγόντως». 

 

Η Προσωρινή Κυβέρνηση αποδέχθηκε τη μεσολάβηση της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου και υποσχέθηκε την άμεση διακοπή των εχθροπραξιών από το μεσημέρι της 24ης Απριλίου. Επίσης ζήτησε να ορισθεί ημερομηνία συναντήσεως των αντιπροσώπων στους Άγιους Σαράντα. 

 

 

Οι συνομιλίες της Διεθνούς Επιτροπής Ελέγχου και των Αντιπροσώπων των Βορειοηπειρωτών.

 

Στις 25 Απριλίου η Διεθνής Επιτροπή έφτασε στους Αγίους Σαράντα, όπου και συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Αυτόνομης Πολιτείας της Βορείου Ηπείρου Γεώργιο Ζωγράφο, συνοδευόμενο από τον Υπουργό Εξωτερικών της Προσωρινής Κυβερνήσεως Αλέξανδρο Καραπάνο. Επειδή δεν υπήρχε κατάλληλο κτίριο στην πόλη, μετά από πρόταση του Γ. Ζωγράφου, οι εκπρόσωποι των δύο πλευρών πήγαν στην Κέρκυρα, όπου άρχισαν οι διαπραγματεύσεις στο ξενοδοχείο «Ωραία Βενετία». 

Στην πρώτη συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε στις 26 Απριλίου και κράτησε από τις 10 το πρωί μέχρι τις 2:30 το απόγευμα ανακοινώθηκαν και οι αλβανικές προτάσεις για τα σπουδαιότερα και πιο επίμαχα θέματα που είχαν ως εξής: 

 

- Σε όλα τα σχολεία θα διδασκόταν η Ελληνική γλώσσα, εκτός από τη στοιχειώδη εκπαίδευση (στις τρεις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου), όπου θα διδασκόταν και η αλβανική. 

 

- Οι περιοχές που είχαν επιδικασθεί θα καταλαμβάνονταν από την αλβανική χωροφυλακή και τους Ολλανδούς αξιωματικούς της, οι οποίοι μετά την κατάληψη της περιοχής θα κατάρτιζαν σώμα εγχώριας χωροφυλακής. 

 

- Τα διαμερίσματα της Κορυτσάς και του Αργυροκάστρου θα αποτελούσαν ιδιαίτερα καντόνια του αλβανικού κράτους, που θα διοικούνταν από εγχώρια συμβούλια και οι διοικητές τους θα διορίζονταν από την αλβανική κυβέρνηση. 

 

- Η αλβανική κυβέρνηση θα διόριζε επίσης επιθεωρητή Διοικήσεως στον οποίο θα απευθύνονταν οι Έλληνες κάτοικοι της Ηπείρου.

 

 

Στις 3 Μαΐου, ύστερα από συζητήσεις μιας εβδομάδας, ο Γεώργιος Ζωγράφος και ο Αλέξανδρος Καραπάνος πήγαν στους Άγιους Σαράντα όπου συναντήθηκαν με τον Μητροπολίτη Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα, τους Υπουργούς της Προσωρινής Κυβερνήσεως Δημήτρη Δούλη και Ιωάννη Παρμενίδη και τον Αρχηγό Χιμάρας Σπύρο Σπυρομήλιο, με τους οποίους και αντήλλαξαν απόψεις πάνω στα θέματα των συζητήσεων. Το βράδυ της ίδιας ημέρας επέστρεψαν στην Κέρκυρα και οι διαπραγματεύσεις με την Διεθνή Επιτροπή συνεχίσθηκαν μέχρι τα μέσα Μαΐου γιατί ο Γ. Ζωγράφος δεν δέχθηκε τις περιορισμένες αλβανικές παραχωρήσεις, εφόσον μάλιστα δεν υπήρχε και η εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων, που θα τους έδινε κάποια πρακτική αξία. 

 

Στη συνέχεια, μετά από μακρές διαπραγματεύσεις και ενώ τελικά οι συνομιλίες φαίνονταν να οδηγούνται σε συμφωνία, την τελευταία στιγμή ο αντιπρόσωπος της Ιταλίας Α. Λεόνι πρότεινε απαράδεκτες τροπολογίες στο θέμα των εγγυήσεων των Μεγάλων Δυνάμεων. Τότε ο Γ. Ζωγράφος μέσω του Νομάρχη Κέρκυρας Κ. Βαρατάσση, ειδοποίησε την Ελληνική Κυβέρνηση για την τροπή της καταστάσεως και παρεκάλεσε να χορηγηθούν αμέσως οπλισμός και πυρομαχικά στην Αυτόνομη Πολιτεία, γιατί δεν ήταν δυνατόν να προμηθευθεί από αλλού και κυρίως δεν υπήρχαν τα απαιτούμενα χρονικά περιθώρια. 

 

Ο Γ. Ζωγράφος θεωρούσε απαραίτητη τη χορήγηση οπλισμού, όχι μόνο ως μέσο πιέσεως για την επίτευξη ευνοϊκότερων όρων, αλλά κυρίως στην περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων και επαναλήψεως των εχθροπραξιών. 

 

Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος απάντησε στις 17 Μαΐου 1914 ότι οι διαπραγματεύσεις δεν έπρεπε να διακοπούν και μάλιστα εξαιτίας των εγγυήσεων, γιατί η επανάληψη των επιχειρήσεων θα είχε αμφίβολο αποτέλεσμα και ίσως να προκαλούσε και την επέμβαση της Ιταλίας και της Αυστρίας. Στη συνέχεια τόνιζε ότι οι Ηπειρώτες θα πετύχαιναν να εξασφαλίσουν τις παραχωρήσεις, όχι με την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά μέσω των φιλικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. 

Ο Γ. Ζωγράφος αναγκάσθηκε να υποχωρήσει εφόσον η Ελληνική Κυβέρνηση επέμενε σταθερά στις αποφάσεις της και δεν ήταν σε θέση να βοηθήσει. 

 

Η συμφωνία, γνωστή ως «Πρωτόκολλο της Κέρκυρας», υπογράφηκε στις 17 Μαΐου 1914. 

Η Ελληνική Κυβέρνηση έμεινε ικανοποιημένη από το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στην Κέρκυρα, παρά τις αρχικές δυσμενείς αποφάσεις των Μ. Δυνάμεων και την αναγκαστική ουδετερότητα της. 

Η επιτυχία αυτή οφειλόταν ουσιαστικά στην ηρωική απόφαση των Ηπειρωτών να αγωνισθούν για τα δίκαια τους και στις ικανότητες της ηγεσίας τους.

 

 

ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

( 17 ΜΑΪΟΥ 1914 )

Η Διεθνής Επιτροπή του Ελέγχου δια ν' αποσοβήση την επανάληψιν των εχθροπραξιών, εθεώρησε καθήκον της να συνδιαλάξη, εφ' όσον της ήτο δυνατόν, την έποψιν των Ηπειρωτικών πληθυσμών, τας αφορώσας τας ειδικάς διατάξεις τάς οποίας εζήτουν, πρός τάς βλέψεις της Αλβανικής Κυβερνήσεως.

Υπό το κράτος των ιδεών αυτών συνήνεσε να υποβάλει εις τας Δυνάμεις, τάς οποίας αντιπροσωπεύει, ως επίσης εις Αλβανικήν Κυβέρνησιν, το έγκλειστον κείμενον πόρισμα των γενομένων συζητήσεων μεταξύ των μελών της Επιτροπής αυτής και των αντιπροσώπων της Ηπείρου ".

Κέρκυρα 17 Μαϊου 1914

Η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου

Λάμπ ( Άγγλος Πληρεξούσιος ), Βίγκελ( Γενικός Πρόξενος Γερμανίας), Κράλ(Γεν. Πρόξενος Αυστρίας), Κραζέφσκι(Γεν. Πρόξενος Γαλλίας), Σαχτάϊν(Υποπρόξενος Αυστρίας), Πετρώφ (Γεν. Πρόξενος Ρωσίας), Λάουρο ( Γεν.Πρόξενος Ιταλίας), Μεχδή(ειδικός αντιπρόσωπος Αλβανίας).

Με τας ιδίας επιφυλάξεις όσον αφορά την έγκρισιν των εκλογέων μας.

Γεώργιος Χρ. Ζωγράφος, Αλεξ. Καραπάνος

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

1.                 Οργάνωσις.Η εκτέλεσις και η διατήρησις των ληφθεισών διατάξεων διά την οργάνωσιν των δυο μεσημβρινών Νομών επί του παρόντος ανατίθενται εις την Διεθνή Επιτροπήν του Ελέγχου,ήτις θα οργανώση την Διοίκησιν, την Δικαιοσύνην και τα Οικονομικά.

2.                 Η Αλβανική Κυβέρνησις από κοινού μετά της Δ.Ε.Ε. θα διορίζη και θα παύη τους Διοικητάς και τους ανωτέρους υπαλλήλους, λαμβάνουσα ύπ' 'οψιν, κατά το δυνατόν, την αριθμητικήν σπουδαιότητα των οπαδών εκάστου θρησκεύματος.

3.                 Τοπικά Συμβούλια. Ο αριθμός των εκλεκτών μελών είς τα Διοικητικά Συμβούλια θα είναι τριπλάσιος του αριθμού των δικαιωματικών μελών.

4.                 Καθορισμός και διοικητικοί υποδιαιρέσεις. Η Δ.Ε.Ε. θα επιστατήση επίσης είς τον καθορισμόν και την διοικητικήν υποδιαίρεσιν των δυο Νομών τούτων δι' άπαξ γνωμόνων, ουδεμία θα επέρχεται μεταβολή χωρίς την συμφωνίαν των Δυνάμεων.

5.                 Αι Χώραι. Όλαι αι εν λόγω διατάξεις εφαρμόζονται εις τους πληθυσμούς των προηγουμένως ύπό της Ελλάδος καταληφθεισών χωρών και προσαρτηθεισών εις την Αλβανίαν.

6.                 Χωροφυλακή. Πρός φύλαξιν της τάξεως εις τας νοτίους επαρχίας θα σχηματισθή από αξιωματικούςκαι χωροφύλακας τοπική χωροφυλακή αποτελούμενη από στοιχεία των διαφόρων θρησκευμάτων, αναλόγως του αριθμού των πιστών των κατοικούντων τους Νομούς αυτούς.Η Χωροφυλακή αύτη δεν θα δύναται να υπηρετή εκτός των Νομών αυτών ειμή δι' ωρισμένην περίοδον και τούτο λόγω υπεράτης ανάγκης αναγνωριζομένης υπό της Δ.Ε.Ε. Ο αυτός περιορισμός θέλει εφαρμοσθή εις την χρήσιν διά τους νοτίους αυτούς Νομούς Σωμάτων Χωροφυλακής, αποτελουμένων εκ των Νομών αυτών.

7.                 Συνιστάται ει τους αξιωματικούς της Χωροφυλακής να μη μεταχειρίζωνται εις τα διάφορα μέρη, ειμή μόνον αποσπάσματα αποτελούμενα από άνδρας του αυτού θρησκεύματος πρός το θρήσκευμα των κατοίκων των μερών.

8.                 Εις περίπτωσιν ανεπαρκείας των τοπικών στοιχείων διά τον κατ' αναλογίαν σχηματισμόν της Χωροφυλακής θα γίνεται προσφυγή εις τους εξ άλλων Νομών της Αλβανίας καταγομένους.

9.                 Συμφώνως πρός τας διατυπωθείσας αυτάς αρχάς,οι Ολλανδοί αξιωματικοί θέλουσι προβή αμέσως εις τας στρατολογικάς ενεργείας.

10.             Εννοείται καλώς ότι αι προηγούμεναι διατάξεις ουδόλως θίγουν την ενότητα της Αλβανικής Χωροφυλακής, ως αύτη διετυπώθη υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου.

11.             Ένοπλος δύναμις. Εκτός περιπτώσεων πολέμου ή επαναστάσεως, εις τους Νοτίους Νομούς ουδέποτε θα είναι δυνατή η μεταφορά ή η χρήσις εις τους Νομούς αυτούς στρατιωτικών μονάδων μή αυτοχθόνων.

12.             Ορθόδοξοι Κοινότητες. Αι Ορθόδοξοι Χριστιανικαί Κοινότητες αναγνωρίζονται Νομικά Πρόσωπα, επίσης ως και αι άλλαι.

13.             Διατηρούσι την περιουσίαν των και θα διαθέτουν αυτήν ελευθέρως. Αι μετά των πνευματικών αρχηγών των σχέσεις των Ορθοδόξων Κοινοτήτων, θα είναι αι αυταί, ως κατά το παρελθόν.Ουδόλως ως θέλουν θιχθή τα πατροπαράδοτα δίκαια και η ιεραρχική οργάνωσις των περί ων ο λόγος Κοινοτήτων, εκτός εάν επέλθη συμφωνία μεταξύ της Αλβανικής Κυβερνήσεως και του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως.

14.             Σχολεία Η εκπαίδευσις είναι ελεθέρα.Εις τα σχολεία των ορθοδόξων Κοινοτήτων η εκπαίδευσις γίνεται ελληνιστί. Εις τας τρείς τάξεις του Δημοτικού μετά της Ελληνικής θα διδάσκεται και η Αλβανική. Αλλ' η θρησκευτική διδασκαλία θα γίνεται αποκλειστικώς ελληνιστί.

15.             Ελευθερία γλώσης. Δυνάμει της τεθείσης διά της πρός την Ελλάδα Διακοινώσεως των Δυνάμεων υπό ημερομηνίαν 11 / 24 Απριλίου 1914 η χρήσις της Αλβανικής και της Ελληνικής γλώσσης θέλει εξασφαλισθή εις τους Νοτίους ενώπιον όλων των αρχών, συμπεριλαμβανομένων των Δικαστηρίων, ως και των αιρετών Συμβουλίων.

16.             Κατοχή. Η Δ.Ε.Ε. εν ονόματι της Αλβανικής Κυβερνήσεως θα καταλάβη τα εν λόγω εδάφη, μεταβαίνουσα επί τόπου.

17.             Οι αξιωματικοί της Ολλανδικής αποστολής θέλουν προβή αμέσως εις τον σχηματισμόν της τοπικής Χωροφυλακής.Προσωρινώς και μέχρι του σχηματισμού της τοπικής Χωροφυλακής οι Ολλανδοί αξιωματικοί με την συνδρομήν των εγχωρίων στοιχείων θα επιφορτισθούν με την φύλαξιν της δημοσίας ασφαλείας.

18.             Η Δ.Ε.Ε. θα προβή επίσης εις την συγκρότησιν μικτών επιτροπών,αποτελουμένων υπό Χριστιανών και Μουσουλμάνων κατ' αναλογίαν της αριθμητικής σπουδαιότητας εκάστου των θρησκευμάτων.Προσωρινώς και μέχρις οργανώσεως των τοπικών αρχών αι Επιτροπαί αυταί θα ασκούν διοικητικά καθήκοντα υπό την τελεσουργόν εποπτείαν της Δ.Ε.Ε. , ήτις θέλει προσδιορίσει την εκτασιν αυτών.Πρό της αφίξεως των Ολλανδών αξιωματικών. Θέλουσι ληφθή τα αναγκαία μέτρα υπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως του Αργυροκάστρου πρός απομάκρυνσιν εκ του τόπου πάντων των ξένων ενόπλων στοιχείων.

19.             Αι διατάξεις αυταί θέλουν εφαρμοσθή και εις τον Νομόν Κορυτσάς, κατεχόμενον επί του παρόντος στρατιωτικώς υπό της Αλβανικής Κυβερνήσεως ως και εις τας άλλας Νοτίους ζώνας.

20.             Βοήθεια. Η Αλβανική Κυβέρνησις από κοινού μετά της Δ.Ε.Ε. θέλει λάβει τα αναγκαία μέτρα διά να έλθη εις βοήθειαν των υπό των Σωμάτων των τελευταίων ετών δοκιμασθέντων πληθυσμών.

21.             Αμνηστεία. Απονέμεται εις τους Ηπειρώτας πλήρης αμνηστεία διά πάσας τας πράξεις τας προγενεστέρας της καταλήψεως των Νομών αυτών υπό των αντιπροώπων της Αλβανικής Κυβερνήσεως.Πάντες οι μη εξ Ηπείρου καταγόμενοι μόνον δι' εγκλήματα κοινού δικαίου θα καταδιώκονται, καθόσον αφορά την ρηθείσαν χρονικήνπερίοδον.

22.             Εγγυήσεις. Αι Δυνάμεις αι διά της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εγγυηθείσαο την συγκρότησιν της Αλβανίας και εγκαταστήσασαι την Δ.Ε.Ε. εγγυώνται διά την εκτέλεσιν και την διατήρησιν των ανωτέρω διατάξεων.

23.             Διατάξεις αφορώσαι την Χειμάρραν. Ακούσασα τον αρχηγόν της Χειμάρρας από κοινού μετά των αντιπροσώπων της Ηπείρου και λαβούσα υπό σημείωσιν τα αιτήματα αυτών τα αφορώντα την διατήρησιν των αρχαίων προνομίων, ως και τας νέας προτάσεις τας γενομένας πρός το συμφέρον αυτής της Χειμάρρας και της γενικής συνδιαλλαγής αιτήματα, των οποίων το κείμενον έπεται, η Δ.Ε.Ε. θα υποβάλη αυτά ως και τας υπολοίπους διατάξεις τας αφορώσας την Ηπειρον, εις τον έλεγχον και την έγκρισιν των Μεγάλων Δυνάμεων, ως και της Αλβανικής Κυβερνήσεως.

Διοικητικώς η περιφέρεια της Χειμάρρας θα προσκολληθή εις την επαρχίαν Αργυροκάστρου.

Ζητείται ομοίως όπως η Χειμάρρα είναι έδρα δικαστηρίου και όπως οι ειρηνοδίκαι, οι οποίοι πρέπει να εκλέγονται μεταξύ Ορθοδόξων Χριστιανών Ηπειρωτών, έχουν αρμοδιότητα επεκτεινομένην ιδίως εις ότι αφορά την ποινικήν δικαστικήν εξουσίαν, ίνα δι'αυστηράς εφαρμογής του νόμου, γινομένης τρόπον τινά επιτοπίως, δύνανται να κατανικούν λυπηράς τινας συνηθείας και ν' αποφεύγουν επίσης την μεταφοράν του πληθυσμού τούτου, του τόσον υπερηφάνου διά το ένδοξον παρελθόν του εις απομεμακρυσμένα μέρη (δύσκολον άλλωστε εις ήν κατάστασιν ευρίσκεται η συγκοινωνία) εν περιπτώσει κατηγορίας επί κακουργήματα ή πλημμελήματι.

ΔΙΑΚΗΡΥΞΙΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Οι Ηπειρώται αντιπρόσωποι δηλούν οτι θα επιμένουν:

1.                 Όπως η εγχώριος Χωροφυλακή μή δύναται εν ουδεμιά περιπτώσει ακόμη και εν περιπτώσει ανωτέρας βίας, να υπηρετή εκτός των ορίων των δύο νοτίων επαρχιών.

2.                 Οτι επί μίαν δεκαετίαν οι διοικηταί θα είναι ξένοι υπήκοοι ουδετέρου Κράτους καταγόμενοι εξ αυτού ή τουλάχιστον ορθόδοξοι χριστιανοί.

Γεώργιος Χρ. Ζωγράφος, Αλ. Καραπάνος

πηγή: ΔΙΣ/ΓΕΣ: Ο Βορειοηπειρωτικός Αγώνας