Προέδρου Αποστράτων Αξκών Στρατού Ν. Μαγνησίας
Ήταν βουνό 731 μέτρα ψηλό. Όπως συνηθίζεται στο Στρατό, ονομάστηκε ύψωμα 731. Μέχρι το πρωϊ της 9-3-1941. Τρεις μέρες μετά, δεν ήταν 731 , αλλά 727, ίσως και 726 μ. Δέχτηκε χιλιάδες οβίδες και αμέτρητες βόμβες. Το είπαν «Νέες Θερμοπύλες», γιατί οι λίγοι αντιστάθηκαν σε μυριάδες υπεροπλισμένους εχθρούς. Οι στρατιώτες το λέγαν «Γολγοθά», κρανίου τόπο, γιατί οι καστανιές και τα δένδρα που είχε ξεριζώθηκαν. Πλέον, γράφτηκε «εις τας δέλτους» της Ιστορίας, ως «Ύψωμα 731», αλλά και στο μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτου, πλάϊ στις μεγάλες στιγμές του Έθνους «ΠΙΝΔΟΣ – ΜΟΡΟΒΑ – ΚΟΡΥΤΣΑ –ΚΑΛΑΜΑΣ – ΤΟΜΟΡΟΣ – ΤΡΕΜΠΕΣΙΝΑ – ΧΕΙΜΑΡΡΑ – ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΝ – 731 –ΜΠΟΥΜΠΕΣΙ - ΚΑΛΠΑΚΙ.
Μακρόχρονη η επιθυμία να πάμε εκεί, στο 731, στη Βόρεια Ήπειρο, εμείς οι απόστρατοι αξιωματικοί στρατού, όλοι μια γενιά που δεν μπλέχτηκε σε πόλεμο, αλλά γόνοι της γενιάς που τα είδε όλα: πόλεμο – νίκες – καταστροφή – υποχώρηση – κατοχή – εθνική αντίσταση – απελευθέρωση – εμφύλιο – ειρήνη – ανασυγκρότηση. Δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση!! Τα τουριστικά πακέτα αναφέρονται σε άλλες γειτονικές χώρες, σε εκδρομές με χαμηλό κόστος, με ανέσεις και οργανωμένη υποδοχή. Ξεπεράσαμε τις δυσκολίες και το Σάββατο, 17 Σεπ, πολύ νωρίς το πρωί, ξεκινήσαμε από το Βόλο, σαράντα οκτώ άνθρωποι με μέσο όρο ηλικίας τα 60 χρόνια, όχι για εκδρομούλα ψυχαγωγίας, αλλά για τρία προσκυνήματα και οπωσδήποτε στο 731. Μετά το Καλπάκι, στη διαδρομή για τα σύνορα ο συνάδελφος και Γραμματέας μας Απόστολος Καταπίδης μας παρουσίασε στοιχεία για την περιοχή όπου πηγαίναμε.
Χωρίς προβλήματα περνάμε γρήγορα τα σύνορα στην Κακαβιά και μπαίνουμε στην Επικράτεια της γείτονος Αλβανίας. Μαζί μας εφεξής -και ευτυχώς, γιατί και διευκόλυνε τις κινήσεις μας και μας ενημέρωνε με παραδόσεις και στοιχεία για την περιοχή- η ομογενής δημοσιογράφος ευειδής νεαρά κυρία Έλενα Καλούδη. Σε πέντε λεπτά, αποβιβαζόμαστε για το πρώτο μας προσκύνημα στο στρατιωτικό νεκροταφείο στους Βουλιαράτες, ένα από τα 24 χωριά της επαρχίας Δρόπολης, 6 χλμ από τα σύνορα, δίπλα στο δρόμο Κακαβιάς – Αργυροκάστρου.
Στο χωριό λειτουργεί από το 2000 (και ήδη σε ιδιόκτητο μεγαλοπρεπές κτιριακό συγκρότημα) το οικοτροφείο Θηλέων « Η ΘΕΟΤΟΚΟΣ, ΑΝΘΟΣ το ΑΜΑΡΑΝΤΟΝ», έργο του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Δίπλα στο χωριό, ο ομογενής Μπάκος Ιωάν., είχε χτίσει εκκλησάκι, στον προαύλιο χώρο του οποίου είχαν ταφεί έλληνες στρατιώτες, τους τάφους των οποίων και φρόντιζε, όπως και οι άλλοι κάτοικοι. Επί Χότζα, έκρυψε τους σταυρούς και τηρούσε με μεγάλη μυστικότητα τον κατάλογο με τα ονόματα των νεκρών στρατιωτών, όπως μας διηγήθηκε ο Γ. Μπάκος (ή Πάκος), που από ετών φροντίζει τους τάφους και το ηρώο. Μετά το1991 ιδρύθηκε το σημερινό στρατιωτικό νεκροταφείο, επισκευάσθηκε το παλαιό μικρό εκκλησάκι, αφιερώθηκε στην Αγία Σκέπη και εγκαινιάσθηκε την 28η Οκτ 1999.
Εμείς, με τον π. Ναθαναήλ, νεαρό ιερέα, τελούμε την επιμνημόσυνη δέηση μέσα στο Ναό και, αμέσως μετά, στο Ηρώο, καταθέτουμε το στεφάνι και έμπλεοι εθνικής υπερηφάνειας με δυνατή φωνή ψάλλουμε τον Εθνικό μας Ύμνο. 59 τάφοι με ονόματα ή χωρίς ονόματα και 175 οστεοκιβώτια υπάρχουν στο νεκροταφείο. Προσκυνούμε και ψιθυρίζουμε «αιωνία η μνήμη».
Και όταν παραδίδουμε στον αξιοσέβαστο κ.Γεώργιο Μπάκο, 180 σημαιούλες ελληνικές, με κρόσια και πολλά μέτρα μεταξένιο σχοινί, προσφορά του φίλου και συναδέλφου μας συμπροσκυνητή Σεραφείμ Στεφανή, τον ακούμε να μας δηλώνει : «θα στολίσω το νεκροταφείο που θα λάμπει στις 28 του Οκτώβρη και θα πω ότι μας τις φέραν από το Βόλο».
Πηγαία χαρά μιας ευγενικής ψυχής! Με την σκέψη του στην εθνική επέτειο, κατά την οποία μεγάλος αριθμός Ελλήνων περνάει τα σύνορα για το μνημόσυνο σ΄αυτό το νεκροταφείο.
Βουρκωμένοι και συγκινημένοι παίρνουμε τον πολύ καλό δρόμο για το Αργυρόκαστρο. Όμορφη και ήρεμη η διαδρομή, με δύο βασικά χαρακτηριστικά: αυτοκίνητα MERCEDES, κάθε τύπου, παλαιά και καινούρια, τόσα πολλά που λες μήπως δεν είσαι στην Αλβανία. Η εξήγηση αναφέρεται στο χαμηλό κόστος απόκτησης των μεταχειρισμένων (3 – 6000 €, ελλείψει δασμών), στην κακή κατασκευή των οδοστρωμάτων (άρα θέλουν γερά αυτοκίνητα) και στο κύρος που νομίζει ότι αποκτά ο κάτοχός τους.
Το άλλο χαρακτηριστικό είναι τα πάρα πολλά και χαμηλά πολυβολεία, σε πυκνές συστάδες (4 – 5 μαζί ανά 20μ) και σε σειρές ανά 100μ., με βάθος ακόμη και χλμ και όχι μόνο στις παρυφές των βουνών, αλλά και στον κάμπο. Κατασκευασμένα επί κομμουνιστικού καθεστώτος Εμβέρ Χότζα είναι στραμμένα προς την Ελλάδα, απ’ όπου λέει περίμεναν την επίθεση, σύμφωνα με όσα μας είπαν κάτοικοι. Τι να πούμε!! 35 χρόνια στο στρατό, δεν ακούσαμε για τέτοια πρόθεσή μας! Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη πρόγραμμα καταστροφής τους (κάθε πολυβολείο έχει περίπου μισό τόνο σίδερο!).
Περνάμε το πέτρινο υψωματάκι (6 – 7 μ ύψος, 10 – 12 μ πλάτος και στην βάση κάτι σαν σπηλιά με εικόνισμα και καντηλάκι) όπου πέρασε και δίδαξε ο Κοσμάς ο Αιτωλός, αυτή η ιεραποστολική μορφή, ο άνθρωπος ζηλωτής της Πατρίδας και του Χριστού, που το 1779, κρεμάστηκε από τον Τούρκο Κουρτ Πασά και ενταφιάστηκε στο Κολικόντασι. (Ο νεαρός συμπροσκυνητής μας θεολόγος Αλαμανιώτης Παν. μας παρουσίασε αναλυτικότερα στοιχεία για τον Πατροκοσμά).
Μετά το γεύμα στο χωριό Τεριαχάτες, στην οικογενειακή ταβέρνα του ιδιαίτερα περιποιητικού και πρόσχαρου ομογενούς Γ. Ρούτση και την τακτοποίηση σε ξενοδοχείου επίσης ομογενούς στο Αργυρόκαστρο, παίρνουμε το δρόμο για τους ΄Αγιους Σαράντα (ΑΣ). Μπροστά μας ανοίγεται η πανέμορφη κοιλάδα της Δρόπολης, που τη διαρρέει ο Δρίνος. Αριστερά, υψώνεται ο μακρόστενος όγκος του όρους Λουτζερίσε (2.155μ) και δεξιά μας τα χαμηλότερα βουνά του Φράσει, όλα γυμνά.
Στο χωριό Γεωργουτσάτες στρίβουμε δεξιά στον μικρότερο πλάτους αμαξιτό δρόμο, που με αρκετές ανηφορικές στροφές οδηγεί στην πόλη των ΑΣ. Άγριας ομορφιάς η διαδρομή! Δεξιά μας οι πλαγιές χαρακτηρίζονται από πετρώματα, όπως στο Πρόπαν του Πηλίου. Μετά τις στροφές (η μισή περίπου διαδρομή), ο δρόμος πάει πλάϊ στο ποτάμι Παύλα (ο αρχαίος Σιμόης) που αρδεύει μια ευφορότατη πεδιάδα.
Περνάμε το χωριό Μεσοπόταμος, όπου με φροντίδα του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου λειτουργεί το ΤΕΛ «Απόστολος Παύλος» και αμέσως μετά βλέπουμε τους ΑΣ, πόλη χτισμένη στο χώρο όπου η αρχαία πόλη Ογχησμός ή Αγχίασμος. Το όνομά της φαίνεται ότι προέρχεται από εκκλησία στη μνήμη των αγίων τεσσαράκοντα μαρτύρων. Κατά την Τουρκοκρατία ήταν το κυριότερο εμπορικό λιμάνι από Πρέβεζα μέχρι Αυλώνα. Στον πόλεμο 40/41 εισήλθε στην πόλη ο Ελληνικός Στρατός. Επί του κομμουνιστικού καθεστώτος (Εμβέρ Χότζα) η πόλη παρήκμαζε. Σήμερα, φυσικά όμορφη και αμφιθεατρικά κτισμένη, έχει έντονα τα χαρακτηριστικά μιας ταχέως αναπτυσσόμενης τουριστικής πόλης, δυστυχώς όμως με ολοφάνερη την άναρχη δόμηση (π.χ. μπροστά στη θάλασσα, πολυόροφα μεγάλα ξενοδοχεία κλπ).
Από το κάστρο της (Λυκούρτσι), ανεπανάληπτη θέα: ολόκληρη η πόλη, η πεδιάδα της, δεξιά στο βάθος οι Οθωνοί, η Ερείκουσα και πάρα πολύ κοντά η Κέρκυρα (Κασιόπη, Παντοκράτορας). Εκεί είχαμε την τύχη να συναντήσουμε δύο από τους 4 βουλευτές της ομογένειας και να ανταλλάξουμε απόψεις για τα θέματά της. Επιστρέψαμε στην πόλη και ανάψαμε ένα κεράκι στον Άγιο Χαράλαμπο, προσκυνήσαμε και οι καλλικέλαδοι συνάδελφοι ανήλθαν στο αναλόγιο και έψαλλαν απολυτίκια και ύμνους, μέσα στο κατανυκτικό φώς των κανδηλιών. Την φροντίδα τους έχει ο νεωκόρος κ. Στέφανος, ο άνθρωπος που σε ηλικία 18 ετών και επί 31 χρόνια ήταν φυλακισμένος από το καθεστώς Χότζα, γιατί είπε ότι «τα ψάρια κοντά στην Κέρκυρα ήταν πιο μεγάλα». Τέτοιες αφηγήσεις ακούγονται πολύ συχνά από ομογενείς, ιδίως για λόγους διωγμού της θρησκείας (3 και 5 χρόνια φυλακή αν είχες εικόνες κλπ).
Στο καθαρά με ελληνικό χρώμα χωριό της Δερβιτσιάνης και στην ταβέρνα της οικογένειας Ηρ.Τσάμη (Δρόπολη), με πενταμελή ορχήστρα από νέους του χωριού, με τα κορίτσια του Ηρακλή ντυμένα με τις παραδοσιακές στολές της περιοχής να πρωτοστατούν, αλλά και με πολλούς ομογενείς προσκεκλημένους μας να συμμετέχουν ζωηρά, οργανώσαμε παραδοσιακό ελληνικό γλέντι, με αντικειμενικό στόχο τη σύσφιγξη των σχέσεών μας και την οικονομική ενίσχυση των απασχοληθέντων. Στη διάρκεια της εκδήλωσης αυτής και μετά τον χαιρετισμό του Προέδρου μας δώσαμε στο Διευθυντή του του σχολείου της κωμόπολης τα δωράκια μας (γραφικά και μεγάλο δέμα χαρτιού Α4).
Η διανυκτέρευση οργανώθηκε για το Αργυρόκαστρο, με το πολύ εντυπωσιακό κάστρο του, που κατά την παράδοση έκτισε η βυζαντινή αρχόντισσα Αργύρω («Σαν το κάστρο της Αργύρως, κάστρο δεν είδα,…, κάστρο ξακουστό»). Το κάστρο δεσπόζει της πόλης και σήμερα διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, λειτουργώντας ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων, ως μουσείο με οπλισμό – υλικά, φυλακές, κλπ - της αντίστασης του αλβανικού λαού κατά των ναζιστοφασιστών. Είναι, βέβαια γνωστό ότι κατά την κήρυξη της αυτονομίας της Βόρειας Ηπείρου (για την οποία μας έδωσε περισσότερες πληροφορίες ο φιλόλογος-ιστορικός Απ. Παπαναστασίου, αντιπρόεδρος του Γλωσσικού Ομίλου Βόλου, που ήταν μαζύ μας) από τον Χ. Ζωγράφο, το Αργυρόκαστρο ορίστηκε ως έδρα της επαναστατικής κυβέρνησης.
Στη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου ο στρατός μας μπήκε στην πόλη στις 8 Δεκ 1940 (Θυμίζουμε το υπέροχο τραγούδι «πήραμε τα΄Αργυρό- καστρο και πάμε παραπέρα..τύραννοι μην ζυγώνετε αέρα..αέρα»). Σήμερα το Αργυρόκαστρο, μια πόλη 35.000 περίπου κατοίκων, πολλοί από τους οποίους απουσιάζουν στην Ελλάδα, βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, κυρίως η νέα πόλη, ενώ στην παλαιά, τα πολλά αρχοντικά τους (όμοια με τα Ζαγοροχώρια), είναι παρατημένα. Εδώ πληροφορούμαστε ότι στο Αργυρόκαστρο λειτουργούν με φροντίδα της Εκκλησίας (Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος) το λύκειο «Τίμιος Σταυρός» (με 65 μαθητές υποτρόφους), το ΙΕΚ «Πνοή Αγάπης» (με 60 φοιτητές και σύγχρονες ειδικότητες) και 2 νηπιαγωγεία. Είναι όμως λυπηρό ότι έχει μειωθεί κατά πολύ το άλλοτε πολυάριθμο Ελληνικό στοιχείο. Αναχωρούμε από το Αργυρόκαστρο, νωρίς το πρωϊ της Κυριακής και περνούμε από το στρατόπεδο, έξω από την πόλη, όπου συγκροτήθηκε με έξοδα της Ελλάδας Στρατιωτικό Νοσοκομείο, το οποίο για πάνω από 7 χρόνια, λειτούργησε με Έλληνες Στρατιωτικούς γιατρούς (μεταξύ των οποίων το 2005 και ο επίατρος-χειρουργός γιός του Προέδρου μας, με ελληνικό στρατ. νοσηλευτικό προσωπικό και με κάλυψη των εξόδων (λειτουργικών και εκτάκτων) από την Ελλάδα, προσφέροντας έτσι περίθαλψη και σοβαρότατο κοινωνικό έργο σε όλη την περιοχή. Σήμερα, δεν υπάρχει προσωπικό από τον Ελληνικό Στρατό.
Μετά από διαδρομή περίπου 30’, επισκεπτόμαστε το Τεπελένι, μια κωμόπολη, στη αριστερή όχθη του Αώου, διάσημη κυρίως για τον Αλή Πασά, εντυπωσιακό άγαλμα του οποίου υπάρχει στην είσοδο της πόλης. Ακριβώς απέναντι, φαίνεται ο όγκος της Τρεμπεσίνας (1923 μ). Επιστρέφοντας για το το Ύψωμα 731, περνάμε τη γέφυρα στη συμβολή του Δρίνου με τον Αώο και μπαίνουμε στα στενά της Κλεισούρας, τα οποία διασχίζονται από τον Αώο (που πηγάζει ψηλά στο Μέτσοβο και εκβάλλει κοντά στην Αυλώνα) και περικλείονται από τους ορεινούς όγκους του Ντεμπέλιτ ( 2050μ) και Νεμέρτσικας (2269μ) και (έναντι) Μάλι, Τσαριτσά (1237μ), Ταμπόρι (1455μ).
Η πορεία μας προχωρεί με περιγραφές (κυρίως από τον Ταξίαρχο ε.α. Γερούκη Δημ. πολεμικών περιστατικών, καιρικών συνθηκών, ανάπτυξης και προώθησης τμημάτων, φάσεων μαχών, τρόπους περισυλλογής τραυματιών και όποιας ταφής νεκρών. Τα κατορθώματα του ελληνικού στρατού είναι λαμπρά, πλην όμως δεν έχει ολοκληρωθεί η οφειλόμενη επίσημη ταφή των νεκρών σε συγκροτημένα στρατιωτικά νεκροταφεία. Έτσι, στην αρχή των στενών, στο χωριό Ντραγκότι, παραμένουν σε ομαδικό τάφο, σημειωμένο με έναν απλό σταυρό, τα οστά 400 ηρώων χωρίς όνομα, όπως περιγράφουν οι κάτοικοι.
Λίγα χιλιόμετρα μετά είναι το χωριό Κλεισούρα και ο Ι.Ν. του Ευαγγελισμού. Εισερχόμαστε στο Ναό και συγκλονιζόμαστε: ο ιερέας π. Ρωμανός, Αλβανός ορθόδοξος, λειτουργεί, η παπαδιά του ψάλλει, με συμψάλτη νεαρό και ήρεμες γλυκές φωνές στα αλβανικά. ΄Ένα άτομο μόνον το εκκλησίασμα!! Ανεβαίνουν στο αναλόγιο οι τρεις δικοί μας, οι συνάδελφοι Καταπίδης Απ. , Στεφανής Σεραφείμ και ο έφεδρος αξκός Κωστόπουλος Γεώργ (συντ. ΟΤΕ) και η συγκίνηση φθάνει στα ύψη, «Είδομεν το φώς το αληθινόν ..», «Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον», στα αλβανικά και ελληνικά, μεταλαμβάνει με σεβασμό αγαπητός συνάδελφος από τον π. Ρωμανό και τότε, σούρχονται αβίαστα στο νού «ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ ΄Ελλην,…, ουκ ένι άρσεν ή θήλυ…», τα γεμάτα αγάπη λόγια του Αποστόλου Παύλου. Μας καλωσορίζει ο ιερέας, μοιράζει το αντίδωρο και μας δείχνει τον γυναικωνίτη. Εδώ, σε απλές οστεοθήκες – περί τις 280 – φυλάσσονται οστά, αλλά και αντικείμενα (κουμπιά, επωμίδες κ.α.), που μεταφέρθηκαν με τη φροντίδα παραγόντων και συγγενών των ηρώων περιμένοντας να ταφούν σε κανονικό νεκροταφείο.
Αμέσως μετά ξεκινάμε για τον κύριο σκοπό της επίσκεψής μας, το προσκύνημα στούψωμα 731. Δεν ανεβαίνει, μας είπαν λεωφορείο ή κοινό Ι.Χ., αλλά μόνον τζιπ 4χ4 ή βανάκι (που χωράει το καθένα από 6-9 άτομα, εννοείται χωρίς ανέσεις και κλιματισμούς). Επιβιβαστήκαμε, λοιπόν, σε 7 βανάκια και πήραμε το δρόμο για το 731. Στην αρχή, δεν ήταν τόσο καλός ό δρόμος, αλλά ήταν αμαξιτός, με άσφαλτο και ας είχε πάρα πολλές λακούβες. Μετά όμως! Δεν ήταν αμαξιτός, δεν ήταν ανώμαλος, δεν ήταν καν κατσικόδρομος, αλλά ήταν μια συνεχής λακούβα, 2 μέτρα πλάτος, με υπεράφθονο χονδρό χαλίκι και ατελείωτες κοτρώνες! 14 χιλιόμετρα , μιάμιση ώρα! Και όπως μας είπαν είχε και καλό καιρό, αν έβρεχε ίσως και να μην μπορούσαμε να ανεβούμε. Δύο κυρίες είπαν να κατεβούν, σε κάποιο σημείο και να μας περιμέναν εκεί! Τις πήραμε στο δικό μας όχημα και μάλλον αναθάρρησαν.
Η μία τους λέει «δίδασκα τόσα χρόνια στα παιδιά για τα κακοτράχαλα βουνά της Ηπείρου, αλλά αυτό που ζώ, πώς να το περιγράψω!». ΄Αγρια και επικίνδυνη η διαδρομή, αλλά ήμασταν σε αυτοκίνητο! Ενώ εκείνοι, σκεφτόμασταν, που κράτησαν το ΄Υψωμα ανεβοκατέβαιναν με τα πόδια, μέσα στο κρύο και με τα χιόνια και κάτω από καταιγισμό βομβαρδισμών και πολυβολισμών. Φθάνοντας στην κορυφή, ανεβαίνουμε περί τα 100μ. με τα πόδια μέσα από μονοπάτι, αρκετά ανηφορικό. Λίγο πριν από την κορυφή, να και μια μικρή πέτρινη πλάκα, μνημείο για ιταλούς νεκρούς (κατεστραμμένο πλέον) με χαραγμένη την επιγραφή στα ιταλικά «η Μεραρχία Πούλιε στους πεσόντας οι οποίοι πρώτοι μεταξύ των στρατιωτών της Ιταλίας έκαμαν το ύψωμα αυτό ιερό πορφυρό θυσιαστήριο χαραυγή για την πατρίδα». Τριάντα μέτρα ψηλότερα , το λιτό μνημείο για τους Έλληνες ήρωες, με το «μικρόν οστούν» ηρώου και με την επιγραφή: «ΕΔΩ ΣΤΙΣ 9-3-41 ΤΟ ΔΥΤΙΚΟΘΕΣΣΑΛΙΚΟ 5 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕ ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 40-41 ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ».
Και έτσι έγινε. Οι Ιταλοί αδυνατώντας να λυγίσουν τις ελληνικές δυνάμεις και έχοντας πλέον υποχωρήσει, οργάνωσαν μεθοδικά και πραγματοποίησαν την εαρινή τους επίθεση σε όλο το μέτωπο του πολέμου με πολλαπλάσιες και ισχυρότατες δυνάμεις. Το κύριο βάρος της επιθέσεως δέχτηκε και το Ύψωμα 731. Να πως περιγράφει ο ίδιος ο Διοικητής του ΙΙ/5ου Τάγματος Ταγματάρχης Δημήτριος Κασλάς που αμυνόταν στο ύψωμα : «Την 06.30Ω (σ.σ. της 9-3-1941) ήρξατο τρομακτικόν και καταιγιστικόν πύρ εχθρικού πυροβολικού και όλμων. 400 πυροβόλα παντός διαμετρήματος εξεμούσαν πυρ και σίδηρον εφ’ ολοκλήρου του μετώπου …Ο βομβαρδισμός συνεχίζεται με αυξάνουσαν έντασιν. Σμήνη αεροπλάνων ρίπτουν συνεχώς τα φορτία των επί των υψωμάτων 731 και 717…το 731 σείεται συνεχώς. Σκόνη, φωτιά, και καπνός, η ατμόσφαιρα είναι βαρειά, δύσκολα αναπνέει κανείς από τα αέρια των εκρήξεων, κόλασις πυρός, μας περιβάλλουν οι καπνοί και οι φλόγες, Το 731 ήταν δασωμένον με δένδρα ύψους 4-5 μέτρων. Εντός διώρου έμεινε γυμνόν…»
Οι διαταγές είναι σαφείς : «επί των θέσεών σας θα αμυνθείτε μέχρις εσχάτων…» και η απάντηση του Κασλά «… δεν θα περάσουν οι Ιταλοί». Τόνοι βομβών από αεροπλάνα και χιλιάδες οβίδες πυροβολικού έπεφταν επί 2 ώρες. Οι Ιταλοί πιστεύουν ότι δεν υπάρχει ψυχή μετά τέτοιο βομβαρδισμό και επιτίθενται για να το καταλάβουν. Αποκρούονται με μεγάλες απώλειες. Νέος βομβαρδισμός , νέα επίθεση, νέα απόκρουση, ξανά και ξανά και ξανά τα ίδια. Το Τάγμα του ηρωϊκού Ταγματάρχη Κασλά δεν λυγίζει. Την τρίτη ημέρα, λόγω απωλειών και μεγάλης κόπωσης αντικαθίσταται. Για 17 ημέρες συνεχώς η ίδια προσπάθεια. Οι Ιταλοί δεν πέρασαν. Μπήκαν όμως οι Γερμανοί και η κατοχή της Ελλάδας άρχισε.
Οι νικημένοι έγιναν νικητές και κατακτητές. Και να που εμείς, από το Βόλο, όπου το στρατόπεδο Συνταγματάρχη ΓΕΩΡΓΟΥΛΑ (Δκτού του 5ου ΣΠ) και πατρίδα του Ταγματάρχη Κασλά είμαστε εδώ, πάνω στην κορυφή του 731, ταπεινοί προσκυνητές.
Με τον π. Ρωμανό, να βάζει το ευλογητός στα αλβανικά , τους ψαλτάδες και όλους μας να ψάλλουμε «των Αγίων ο χορός ..», «Ανάπαυσον ο Θεός τους δούλους…» , «Μετά των Αγίων ανάπαυσον Χριστέ τας ψυχάς των δούλων σου, ένθα ουκ έστι πόνος, ου λύπη, ου στεναγμός…», «Μετά πνευμάτων δικαίων.. .», «Αιωνία η μνήμη»! Κατάθεση στεφάνου, από τον πρεσβύτερο αξιωματικό (τάξεως ΣΣΕ 1949) Ταξίαρχο ε.α. Γερούκη Δημ, πλαισιωμένο από το ΔΣ, σύντομη ομιλία για τον αγώνα ταφής των νεκρών από τον συμπροσκυνητή Παπαγεωργίου Ευάγγ. και προσκλητήριο νεκρών από τον Πρόεδρό μας: Γεώργιος, Μιχαήλ, Κωνσταντίνος, Σταμάτης, Βασίλειος, Αθανάσιος, Σωκράτης, Αλέξανδρος, Στέργιος, Ηλίας… και σε κάθε όνομα να αναφωνούν όλοι «αθάνατος» …αθάνατος»… και ήλθε η κορυφαία στιγμή «Σε γνωρίζω από την κόψη …απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά ….χαίρε, ώ, χαίρε ελευθεριά». Αντιλαλούσαν γύρω οι χαράδρες και αντηχούσαν κάθε στίχο.! Και τι συγκίνηση ήταν αυτή όταν ο στρατηγός και Πρόεδρός μας φύτευσε σε ανάμνηση ένα μικρό κυπαρισσάκι ! Μεγάλες στιγμές, ανεπανάληπτες. Ούτε ΦΑΠ, ούτε φόροι, ούτε τέλη, ούτε δόσεις, ούτε ΔΝΤ. Μόνον ψυχική έκσταση, εθνική ανάταση…! Ελλάδα, Ελλάδα…πατρίδα γλυκειά!
Και κατεβαίνουμε για το τρίτο προσκύνημά μας. Πολύ κοντά στο χωριό, μέσα στην άγρια ομορφιά του τοπίου στο ολοκαίνουριο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Κλεισούρας, έργο και αυτό του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου. Στον αύλειο χώρο του το νέο στρατιωτικό νεκροταφείο που προορίζεται για τη συγκέντρωση των οστών των ηρώων μας και την ταφή τους στους ήδη έτοιμους 350 τάφους (ανά 28άδες, με σταυρούς, χωρίς ακόμη ονόματα). Ένας τεράστιος σταυρός υψώνεται πάνω από τους τάφους. Η ιερότητα του χώρου και η γαλήνη του τοπίου, μας συνεπαίρνουν. Τρίτη κατάθεση στεφάνου και για τρίτη φορά το «…απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, χαίρε ώ χαίρε ελευθεριά», δονεί και πάλι την ατμόσφαιρα. Είναι τόσο επιβλητική η όλη εικόνα του μοναστηρίου και των τάφων!
Και, βεβαίως, είναι γνωστή η πρόσφατη διακρατική συμφωνία,Αλβανίας-Ελλάδας, όπου σπουδαίο ρόλο διαδραμάτισε ο συμπολίτης μας τ.Αντιπρόεδρος της Βουλής και Υπουργός κ. Γ.Σούρλας, για την αναγνώριση (πέραν αυτού των Βουλιαράτων) και του στρατιωτικού νεκροταφείου Κλεισούρας. Πλέον με την αναμενόμενη –παρά τις αναφυόμενες δυσχέρειες- ταφή των οστών τους, οι ήρωές μας θα πάψουν πια να περιμένουν, τώρα που υπάρχει εκεί στο χώρο της θυσίας τους «ένα νεκροταφείο, μια εκκλησία, ένα μνημείο πεσόντων…όπου το έθνος θα μπορεί να κάνει ένα τρισάγιο, να κάψει μια λαμπάδα …ώστε να διδάξουμε στις σημερινές και επερχόμενες γενιές την αξία του σεβασμού μας στους νεκρούς και να τους αποδείξουμε ότι δε ξεχνάμε την ιστορία μας με την ολοκλήρωση των πανηγυρικών εκδηλώσεων κάθε επετείου».
Επιστρέψαμε στο Βόλο, μετά τα μεσάνυχτα της Κυριακής. Σχεδόν όλοι οι συμπροσκυνητές μας αποχαιρέτησαν συγκινημένοι. Και με την βεβαιότητα πλέον ότι η κίνησή μας αυτή δεν ήταν εκδρομή, ήταν όπως από την αρχή συνεχώς επισημαίναμε προσκύνημα. Μακάρι και άλλοι να το προσπαθήσουν.!
Βιβλιογραφία :
1. Δημ. Κασλά : Η πολεμική δράσις του ΙΙ Τάγματος του 5ου Συντάγματος Πεζικού (Τρικάλων) κατά τον Ελλην/ταλικόν Πόλεμον 1940-1941 (ανέκδοτες πολεμικές σημειώσεις ανάτυπο από τα Τρικαλινά τ. 21ος (2001) (Μου το δώρησε ο Ιω.Δ.Κασλάς, 26.11.2007)
2. Κων. Αβτζιγιάννη : Η εποποιϊα του Υψώματος 731 (Πολεμικές Σελίδες, Τ. 13)
3. Θεοδ. Ζήκου : Η τιτανομαχία του Υψώματος 731 (Αθήνα, 1973)
4. Ιω. Μυτιληναίου : Η τιτανομαχία του Υψώματος 731, (Τρικαλινά, 2000)
5. Γεωρ. Τζουβαλά : Ύψωμα 731 (Επτάλοφος ΑΒΕΕ, Αθήνα 2007)
6. Γεωργ. Σούρλα : Οι ήρωες του 1940 περιμένουν (Βόλος, 2007)
7. ΓΕΣ/ΔΙΣ : Ο Ελληνικός Στρατός…Ιταλική Επίθεσις Μαρτίου 1941.
www.akis2010.net
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου